Tỷ lệ người gặp phải cơn đau thần kinh tọa tại Việt Nam ngày càng gia tăng, không chỉ ở người lớn tuổi mà cả người trẻ do thói quen sinh hoạt, làm việc sai tư thế. Điều đáng lo ngại là, nếu không được nhận biết và điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như teo cơ, mất khả năng vận động hoặc rối loạn đại tiểu tiện.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết đau thần kinh tọa là gì, nguyên nhân gây bệnh, các triệu chứng phổ biến, cũng như phương pháp điều trị hiệu quả, bao gồm cả những mẹo hữu ích và phác đồ trị liệu chuyên sâu tại Trường Minh Đường.
1. Đau thần kinh tọa là gì?
Thần kinh tọa là gì?
Thần kinh tọa (hay Thần kinh hông to) là dây thần kinh dài và lớn nhất trong cơ thể con người. Nó bắt nguồn từ vùng thắt lưng, cụ thể là các rễ thần kinh L4, L5, S1, S2 và S3 sau đó chạy qua mông, dọc theo mặt sau đùi, chia nhánh xuống cẳng chân và bàn chân.
Chức năng chính của dây thần kinh tọa là:
- Truyền tín hiệu vận động từ não đến các cơ ở chân, giúp bạn đi, đứng, chạy, nhảy.
- Truyền tín hiệu cảm giác từ chân về não, giúp bạn cảm nhận nóng, lạnh, chạm, đau…
Vì dây thần kinh tọa đi qua nhiều vị trí quan trọng của cột sống và khớp hông, nó dễ bị ảnh hưởng khi có bất kỳ tổn thương hoặc biến đổi cấu trúc nào ở khu vực này.
Đau thần kinh tọa là gì?
Đau thần kinh tọa (Sciatica) là tình trạng đau dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, xảy ra khi dây thần kinh này bị chèn ép, kích thích hoặc viêm.
Cơn đau thường bắt đầu từ vùng thắt lưng hoặc mông, lan xuống mặt sau đùi, cẳng chân và có thể đến tận bàn chân. Tùy mức độ tổn thương, người bệnh có thể chỉ đau nhẹ thoáng qua hoặc đau dữ dội kèm theo tê bì, yếu cơ.
Điểm đặc trưng của đau thần kinh tọa là:
- Thường chỉ xảy ra một bên cơ thể (bên trái hoặc bên phải).
- Cơn đau tăng lên khi vận động, ho, hắt hơi, ngồi lâu hoặc nâng vật nặng.
- Có thể kèm theo cảm giác nóng rát, kiến bò hoặc mất cảm giác ở chân.
2. Đau thần kinh tọa có nguy hiểm không?
Đau thần kinh tọa không phải là bệnh nan y, nhưng nếu để kéo dài mà không điều trị đúng cách, tình trạng chèn ép dây thần kinh sẽ ngày càng nghiêm trọng, gây ra nhiều biến chứng ảnh hưởng lâu dài đến sức khỏe và khả năng vận động.
2.1. Ảnh hưởng trong ngắn hạn
Hạn chế vận động hàng ngày: Cơn đau làm người bệnh khó cúi, xoay, leo cầu thang hoặc mang vác đồ.
Giảm chất lượng giấc ngủ: Cơn đau về đêm khiến bạn trằn trọc, mất ngủ.
Giảm năng suất làm việc: Đau kéo dài khiến cơ thể mệt mỏi, mất tập trung.
2.2. Biến chứng nghiêm trọng nếu không điều trị sớm
Teo cơ: Chèn ép thần kinh lâu ngày làm cơ vùng chân bị suy yếu và teo nhỏ.
Rối loạn cảm giác: Mất cảm giác ở da chân hoặc bàn chân, dễ bị chấn thương mà không nhận ra.
Mất khả năng kiểm soát đại - tiểu tiện: Khi dây thần kinh kiểm soát bàng quang và ruột bị ảnh hưởng.
Nguy cơ tàn phế: Tổn thương thần kinh không hồi phục có thể dẫn đến liệt chi dưới.
3. Nguyên nhân đau thần kinh tọa
Đau thần kinh tọa là hậu quả của việc dây thần kinh tọa bị chèn ép, kích thích hoặc viêm. Sự chèn ép này có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó phổ biến và đáng chú ý nhất bao gồm:
Thoát vị đĩa đệm
Đây là nguyên nhân hàng đầu gây đau thần kinh tọa. Giữa các đốt sống có một cấu trúc gọi là đĩa đệm, đóng vai trò như lớp đệm giảm xóc cho cột sống. Khi bao xơ bên ngoài đĩa đệm bị rách, phần nhân nhầy bên trong sẽ thoát ra ngoài và chèn ép vào rễ thần kinh tọa. Sự chèn ép này gây ra các cơn đau lan từ thắt lưng xuống chân, kèm theo tê bì hoặc yếu cơ. Thoát vị đĩa đệm thường gặp ở người làm việc văn phòng, lái xe đường dài hoặc những người phải mang vác nặng thường xuyên.
Thoái hóa cột sống
Theo thời gian, các đĩa đệm và khớp cột sống bị bào mòn, mất tính đàn hồi và giảm khả năng chịu lực. Quá trình thoái hóa này còn có thể hình thành các gai xương ở rìa đốt sống. Những gai xương này khi phát triển đủ lớn sẽ gây áp lực lên dây thần kinh tọa, dẫn đến tình trạng đau, tê và yếu cơ.
Hẹp ống sống
Ống sống là không gian bên trong cột sống, nơi chứa tủy sống và các dây thần kinh. Khi ống sống bị thu hẹp do bẩm sinh, thoái hóa hoặc chấn thương, khoảng trống dành cho dây thần kinh bị giảm, làm gia tăng áp lực và kích thích thần kinh tọa. Hẹp ống sống thường gặp ở người cao tuổi, nhưng cũng có thể xuất hiện sớm hơn ở những người từng gặp chấn thương cột sống.
Chấn thương vùng thắt lưng, hông
Các tai nạn giao thông, ngã mạnh hoặc va đập khi chơi thể thao có thể gây tổn thương cấu trúc cột sống và đĩa đệm. Nếu chấn thương làm sai lệch vị trí đốt sống hoặc gây sưng viêm, dây thần kinh tọa sẽ bị chèn ép, dẫn tới đau kéo dài.
Khối u hoặc viêm nhiễm
Dù ít gặp, nhưng các khối u ở cột sống hoặc vùng xung quanh vẫn có thể trực tiếp gây áp lực lên dây thần kinh tọa. Bên cạnh đó, các bệnh viêm do nhiễm khuẩn hoặc bệnh lý xương khớp mạn tính cũng có thể là nguyên nhân tiềm ẩn.
Các yếu tố nguy cơ khác
Một số yếu tố không trực tiếp gây bệnh nhưng làm tăng nguy cơ mắc đau thần kinh tọa gồm: thừa cân béo phì khiến cột sống chịu áp lực lớn, mang thai làm thay đổi trọng tâm cơ thể và tăng áp lực lên vùng thắt lưng, hoặc thói quen sinh hoạt sai tư thế như ngồi khom lưng, cúi gập người lâu, ít vận động trong thời gian dài.
Nhìn chung, nguyên nhân gây đau thần kinh tọa rất đa dạng, từ các bệnh lý cột sống đến những yếu tố cơ học và thói quen sinh hoạt. Việc xác định đúng nguyên nhân đóng vai trò quyết định trong lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả.
4. Triệu chứng phổ biến của người đau thần kinh tọa
Đau thần kinh tọa có những biểu hiện đặc trưng giúp phân biệt với các dạng đau lưng khác. Các triệu chứng thường xuất hiện dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, từ vùng thắt lưng xuống mông, mặt sau đùi và có thể tới tận bàn chân.
4.1. Đau lan dọc theo đường đi của dây thần kinh
Đây là triệu chứng điển hình và rõ rệt nhất. Cơn đau thường bắt đầu từ vùng thắt lưng hoặc hông, lan xuống mông, mặt sau đùi, bắp chân và đôi khi xuống tận ngón chân. Cơn đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, kéo dài liên tục hoặc từng cơn.
4.2. Cơn đau tăng khi vận động hoặc thay đổi tư thế
Người bệnh thường thấy đau nhiều hơn khi cúi gập người, xoay lưng, đứng hoặc ngồi lâu, khi nâng vật nặng, thậm chí khi ho hoặc hắt hơi. Nguyên nhân là những động tác này làm tăng áp lực lên vùng cột sống thắt lưng và dây thần kinh tọa.
4.3. Cảm giác tê bì, châm chích hoặc nóng rát
Bên cạnh đau, người bệnh có thể cảm thấy tê cứng, châm chích như kiến bò hoặc nóng rát ở vùng bị ảnh hưởng. Cảm giác này thường kéo dài từ mông xuống chân và khiến việc đi lại trở nên khó khăn.
4.4. Yếu cơ ở chân bị ảnh hưởng
Khi dây thần kinh bị chèn ép lâu ngày, tín hiệu điều khiển vận động đến các cơ sẽ bị suy giảm, khiến cơ chân yếu đi. Người bệnh có thể gặp khó khăn khi nhấc chân, đi lại hoặc leo cầu thang.
4.5. Giảm hoặc mất phản xạ gân cơ
Trong một số trường hợp, phản xạ ở đầu gối hoặc mắt cá chân bị suy giảm. Điều này xảy ra khi các xung thần kinh không được truyền đầy đủ do sự chèn ép.
Các triệu chứng có thể xuất hiện đồng thời hoặc riêng lẻ tùy vào mức độ và nguyên nhân gây bệnh. Tuy nhiên, điểm chung là chúng thường chỉ ảnh hưởng đến một bên cơ thể. Nếu không điều trị sớm, tình trạng có thể tiến triển nặng, dẫn đến teo cơ hoặc rối loạn vận động.
5. Phương pháp điều trị bệnh đau thần kinh tọa
Điều trị đau thần kinh tọa cần dựa vào nguyên nhân gây bệnh, mức độ tổn thương dây thần kinh và tình trạng sức khỏe của người bệnh. Mục tiêu là giảm đau, phục hồi chức năng và ngăn ngừa tái phát.
5.1. Một số mẹo chữa đau thần kinh tọa tại nhà
Đối với trường hợp nhẹ hoặc mới khởi phát, người bệnh có thể áp dụng các biện pháp hỗ trợ tại nhà để giảm triệu chứng và cải thiện khả năng vận động:
- Nghỉ ngơi hợp lý: Hạn chế các hoạt động gây áp lực lên lưng, đặc biệt là mang vác vật nặng hoặc vận động mạnh. Tuy nhiên, không nên nằm bất động quá lâu vì có thể làm cơ bị yếu đi.
- Chườm nóng hoặc chườm lạnh: Chườm lạnh trong 48 giờ đầu giúp giảm viêm và tê cứng; sau đó có thể chuyển sang chườm nóng để tăng lưu thông máu và thư giãn cơ.
- Tập các bài kéo giãn nhẹ nhàng: Yoga, pilates hoặc những động tác kéo giãn cơ hông và cơ lưng có thể giúp giảm chèn ép dây thần kinh tọa.
- Đi bộ nhẹ: Tăng cường tuần hoàn máu và duy trì độ linh hoạt của cột sống.
- Giữ tư thế đúng khi ngồi và đứng: Tránh ngồi khom lưng hoặc vặn xoắn người; khi ngồi nên tựa lưng thẳng và đặt chân vuông góc với sàn.
Những mẹo này chỉ có tác dụng hỗ trợ và phù hợp với giai đoạn sớm hoặc tình trạng nhẹ. Nếu cơn đau kéo dài hơn 1–2 tuần hoặc có xu hướng tăng nặng, người bệnh cần tìm đến các trung tâm trị liệu chuyên sâu.
5.2. Trị liệu chữa đau thần kinh tọa tại Trường Minh Đường
Tại Trường Minh Đường, quá trình trị liệu được cá nhân hóa cho từng người bệnh, dựa trên việc xác định chính xác nguyên nhân gốc rễ của cơn đau. Điều này giúp tối ưu hiệu quả và giảm nguy cơ tái phát.
Phương pháp tại Trường Minh Đường hướng tới sự an toàn, không xâm lấn, không dùng thuốc, giúp người bệnh vừa giảm đau, vừa cải thiện sức khỏe cột sống một cách bền vững.
Đau thần kinh tọa là tình trạng phổ biến nhưng tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm nếu chủ quan hoặc điều trị sai cách. Việc hiểu rõ nguyên nhân, nhận biết sớm triệu chứng và lựa chọn phương pháp trị liệu phù hợp sẽ giúp quá trình hồi phục nhanh chóng và ngăn ngừa tái phát.
Nếu bạn đang gặp các dấu hiệu nghi ngờ đau thần kinh tọa, đừng để cơn đau chi phối cuộc sống. Hãy tìm đến Trường Minh Đường để được thăm khám, chẩn đoán và xây dựng phác đồ trị liệu cá nhân hóa, giúp bạn lấy lại khả năng vận động và tận hưởng cuộc sống trọn vẹn.
TRƯỜNG MINH ĐƯỜNG - DƯỠNG THÂN AN THÁI
Địa chỉ: Tầng 7 - Gems Office, số 15 ngõ 11, Duy Tân, Cầu Giấy, Hà Nội
Điện thoại: 0944.677.827 - 0917.719.398
Fanpage: https://www.facebook.com/tmdcare